| Gemeente |

Dicht bij de burger

De gemeente is meestal het laagste politieke niveau dat het dichtst bij de burger staat (op de districten na). Ze is een verzameling van één of meer steden, dorpen of woonkernen die min of meer samen horen.

Tijdens de onafhankelijkheid, rond het jaar 1830, waren er 2.359 gemeenten, vandaag (vanaf 2019) zijn dat er slechts 581. Dit is het gevolg van een aantal fusies zodat de gemeenten groter werden. Sommige namen verwijzen nog naar die fusie. Zo bestond de huidige gemeente Erpe-Mere (Oost-Vlaanderen) vroeger onder andere uit de gemeenten Erpe en Mere. Vandaag spreken we vaak nog over deelgemeenten, deze vormen echter GEEN apart politiek bestuursniveau.

Het Vlaams Gewest bestaat uit 300 gemeenten, het Waals uit 262 en het Brussels-Hoofdstedelijk uit 19.

Klik op de kaart om haar groter te zien.

Bevoegdheden

De gemeente pakt problemen aan die zich op gemeentelijk niveau stellen. Zij is ook bevoegd voor diensten die dicht bij de burgers (moeten) staan.

Ook hier vind je vaak bevoegdheden van andere overheden terug. Zo kan een bibliotheek de bevoegdheid van de gemeente én de provincie zijn. Zo houdt de stad zich bezig met de bibliotheek op haar gebied terwijl de provincie werkt aan een systeem om al de gemeentelijke bibliotheken beter te laten samenwerken. Indien er een wet of decreet is, moet de gemeente zich hieraan houden, wetten en decreten staan immers boven de gemeenten. Dit is een greep uit de bevoegdheden van de gemeente:

• Brandweer
• Bibliotheek
• Groendienst
• Politie
• Sport
• Musea
• Kinderopvang
• Huisafval
• Toerisme
• Onderwijs
• Begraafplaatsen
• Huisvesting
• Bewaren openbare orde
• Gemeentelijke Administratieve Sancties (GAS-boetes)
• ...

Naast deze taken, voert de gemeente ook heel wat taken van andere overheden uit. Zo verleent de gemeente bouwvergunningen conform de decreten van het gewest.

Gemeentelijke Administratieve Sancties (GAS)

De gemeenteraad vaardigt verordeningen (soort wetten) en reglementen (bv.: politiereglement) uit waaraan alle personen die zich op het grondgebied van de gemeente begeven, zich moeten houden. Het gaat hier zeer vaak over kleine zaken, waar inwoners zich aan kunnen ergeren. Denk maar aan wildplassen, sluikstorten, nachtlawaai, je auto herstellen op de openbare weg, vandalisme, hondenpoep achterlaten, gratis reclamebrochures verspreiden, wildplakken...

Het zou quasi ondoenbaar zijn als je voor elk van bovenstaande overtredingen de politie moet bellen, die moet een verslag opstellen, dan moet je naar de rechtbank en pas dan volgt er een uitspraak over de straf. Dit systeem is zeer traag, administratief zwaar en duur. Op die manier kregen mensen het gevoel dat deze kleine inbreuken nooit bestraft werden.

De wetgever laat toe dat verschillende personen (niet alleen de politie, maar ook bevoegde ambtenaren), de overtreding kunnen vaststellen. Er is dan ook meteen een boete (maximaal 350 euro voor volwassenen en 175 euro voor minderjarigen). De overtreder betaalt dus onmiddellijk, zonder tussenkomst van het gerecht.

Bron: Flickr.com (FaceMePLS)

Er zijn in Vlaanderen verschillende gemeenten met verschillende reglementen, als je even in die gemeente bent als toerist, word je dus geacht die reglementen te kennen. Er zijn ook zaken bekend waarin de regels zeer absurd lijken (broodje eten op de trappen van de plaatselijke kerk, op de rugleuning van een bank gaan zitten met je voeten op het zitvlak...). Een ander punt van kritiek is dat er geen rechter meer aan te pas komt om 'recht te spreken', een 'simpele' ambtenaar is genoeg. Je denkt dus beter 2 keer na, voor je gaat stemmen voor je eigen gemeenteraad.

Je vindt hier twee voorbeelden van reglementen van Leuven en de Voorkempen.

Meer informatie vind je op de website van de Vereniging van Vlaamse Steden en Gemeenten en op de website van de FOD justitie vind je de volledige wet die gemeenten toelaat dit te doen.

Wetgevende en uitvoerende macht

De normen en verordeningen ('wetten') op dit niveau worden gestemd door de Gemeenteraad. Die worden uitgevoerd door het College van Burgemeester en Schepenen.

Aangezien de gemeenteraad geen echte wetten stemt (enkel verordeningen), maakt de gemeenteraad strikt genomen deel uit van de uitvoerende macht. Er is dus geen wetgevende macht op dit niveau. Je kan het vergelijken met de Koning die Koninklijke Besluiten uitvaardigt (is ook geen wet). De burgemeester en schepenen zetelen dan ook nog steeds in de gemeenteraad.

Hoe komt de gemeente aan haar geld?

Elke gemeenteraad mag zelf belastingen en retributies heffen (grondwet art. 170). Natuurlijk zijn er wettelijke beperkingen. Zo mag de gemeente niet opnieuw belasten wat de hogere overheid (gewest, federaal niveau) reeds belast heeft (toch is er een uitzondering voor de opcentiemen op de personenbelasting en op de onroerende voorheffing). De gemeente moet het geld ook echt nodig hebben (de provincie controleert dit). Retributies (als tegenprestatie voor een dienst die de gemeente aan een individu levert) mogen enkel de kosten dekken en moeten redelijk zijn.

Hieronder vind je dus de belangrijkste financiële bronnen van de gemeente:

• Opcentiemen op de onroerende heffing (belasting voor eigenaren van onroerende goederen: huizen, bouwwerken, enz.)
• Opcentiemen op de personenbelasting (vaak is dit rond de 7%)
• Doorstorting van het gemeentefonds (via het gewest)
• Belastingen ingevoerd door de gemeente zelf (op reclameborden, bankautomaten, kerkhoven, luxepaarden, privézwembaden, huisdieren, verspreiden van flyers, nachtwinkels, staangeld voor kermissen/markten, taxi's, enz.)
• Retributies (voor diensten) (afgeven van vergunningen, rijbewijzen, identiteitskaarten, parkeergeld, huisvuil, inkomsten van de bibliotheek, zwembaden, enz.)

Verkiezingen

De verkiezingen worden om de zes jaar gehouden en vallen samen met de verkiezingen voor de provincies en districten.

Gemeentedecreet

De provincies en gemeenten vallen onder de bevoegdheid van de gewesten. Dit sluit niet uit dat hogere wetten (grondwet, federale wetten), de gewesten 'dwingen' bepaalde zaken op te nemen in hun reglementen. De bevoegde minister voor de gemeenten is voor Vlaanderen de minister van Binnenlands Bestuur.

Het gemeentedecreet voor Vlaanderen vind je het makkelijkste terug op de website binnenland.vlaanderen.be. Zoek beneden 'Basiswetgeving', klik op 'Gemeentedecreet' en dan op 'Verwijzing naar de Vlaamse Codex'.

Het Waalse gemeentedecreet vind je op wallex.wallonie.be (moet lang laden).

Websites

Bijna elke gemeente/stad heeft een website waarop je het politiek bestuur kan vinden. Hieronder vind je de links van de 10 grootste steden (inwonersaantal) van België terug.

• Antwerpen (stad) (483.505)
• Gent (243.366)
• Charleroi (202.598)
• Luik (Liège) (stad) (192.504)
• Brussel (stad) (157.673)
• Schaarbeek (121.232)
• Brugge (116.741)
• Namen (Namur) (stad) (108.950)
• Anderlecht (104.647)
• Leuven (95.463)

Het inwonersaantal (2010) tussen haakjes komt van de Federale Overheidsdienst Economie. Deze FOD Economie situeren we vanzelfsprekend bij de federale overheid.

Een volledige lijst van de Belgische gemeenten vind je terug op www.belgium.be.

Update pagina: 14 februari 2016

Menu