| Gewest |

Enkel indien het expliciet in een wet staat, zijn de gewesten bevoegd. Alles komt eerst aan het federale niveau toe, maar via een 'bijzondere' wet, kunnen er bevoegdheden aan de gewesten toegewezen worden. Deze wetten, die in de loop der tijd gestemd werden, zijn complex. Heel vaak krijgt het gewest een bevoegdheid, maar blijven er toch nog een aantal zaken op een ander politiek niveau. Dit maakt het complex. Aan de andere kant zou het misschien ook heel vreemd zijn als Vlaanderen heel andere regels dan Wallonië en Brussel hanteert.

Sommigen vinden het nu al vreemd dat je in Wallonië standaard 90 km/uur mag rijden op wegen buiten de bebouwde kom (zonder dat er borden staan), terwijl dit in Vlaanderen en Brussel 70 km/uur is. Ook dat je op een andere manier je 'Belgisch' rijbewijs moet halen in Vlaanderen dan in Wallonië kan je vreemd vinden. Toch is dit mede het resultaat van Vlamingen die op Vlaamse partijen stemmen die graag veel bevoegdheden bij Vlaanderen hebben (of het einde van België wensen). Ook de Franstalige PS vaart regelmatig een regionalistische koers.

Dit zijn de belangrijkste bevoegdheden van de gewesten. Wil je ze meer in detail kennen? Dan kan je hieronder op het thema klikken om delen van de wet te zien. Maar wees gewaarschuwd, de wetten zijn complex.

• Mobiliteit (gewestwegen, snelwegen, De Lijn, verkeersbelasting, rijopleiding)
• Afvalbeleid (sorteren)
• Arbeidsbemiddeling (VDAB)
• Dierenwelzijn
• Landbouw
• Fiscaliteit rond de eigen woning (aftrek van je woninglening)
• Ruimtelijke ordening (betonstop, regels om te bouwen, verkavelingen)
• Onroerende Voorheffing (belasting op je huis/grond)
• Regels rond gemeenten en provincies (gemeentefusies)

De grondwet (art. 39) bepaalt dat de wet alles kan overhevelen naar de gewesten indien hiervoor een wet gestemd werd met een bijzondere meerderheid zoals beschreven in art. 4 van de grondwet. Deze 'bijzondere' meerderheid zorgt ervoor dat er naast een 2/3 meerderheid in de Kamer/Senaat, er ook een 2/3 meerderheid moet zijn in elke taalgroep van de Kamer/Senaat. Dit systeem bevoorrecht de kleinste taalgroep in België, momenteel de Franstaligen. Dit zegt art. 4 van de grondwet: 'de meerderheid van de stemmen in elke taalgroep van elke Kamer, op voorwaarde dat de meerderheid van de leden van elke taalgroep aanwezig is en voor zover het totaal van de ja-stemmen in beide taalgroepen twee derden van de uitgebrachte stemmen bereikt'. Indien zo een wet gestemd wordt, spreken we van een 'bijzondere wet'.

De belangrijkste bijzondere wet die dit voor Vlaanderen en Wallonië regelt is de Bijzondere wet van 8 augustus 1980 tot hervorming der instellingen. Voor Brussel is dit pas later gestemd en geldt de Bijzondere wet met betrekking tot de Brusselse Instellingen van 12 januari 1989. Natuurlijk werd deze wet verschillende keren aangepast na de verschillende staatshervormingen. In deze bijzondere wet vinden we een groot deel van de bevoegdheden die de gewesten vandaag hebben (zie art. 6 en art. 7 van deze bijzondere wet).

• Stedebouw en ruimtelijke ordening
• De verkrijging, aanleg en uitrusting van gronden voor industrie, ambachtswezen en diensten of van andere onthaalinfrastructuren voor investeerders, met inbegrip van de investeringen voor de uitrusting van industriezones bij de havens
• Stadsvernieuwing
• Vernieuwing van afgedankte bedrijfsruimte
• Grondbeleid
  • Denk maar aan het verkavelen van grond, bestemming van bepaalde gebieden veranderen/toekennen...
• Monumenten en landschappen
  • Bijvoorbeeld het erkennen van bepaalde monumenten en ze onderhouden
  • Subsidies voor wie zo'n monument bezit
• Rooiplannen van gemeentewegen
  • Een rooiplan is de lijn waar de openbare weg stopt en het privé-eigendom

Ruimtelijke ordening
Bron: En.wikipedia.org

• Het beschermen van het leefmilieu tegen verontreiniging en aantasting: bodem, ondergrond, water, lucht
• Bescherming tegen geluidshinder
• Afvalstoffenbeleid (sorteren, hoe afval verwerken)
• Alles wat met water te maken heeft: waterproductie, watervoorziening, enz.
• Betalingen naar aanleiding van schade veroorzaakt door rampen: het rampenfonds

Toch blijft de federale overheid bevoegd voor:

• Het vaststellen van de productnormen
• De bescherming tegen ioniserende (kerncentrales) straling en voor het radioactief afval

• Ruilverkaveling van landeigendommen en de landinrichting
• Natuurbescherming en het natuurbehoud
  • Maar niet voor: De in-, uit- en doorvoer van uitheemse plantensoorten evenals van uitheemse diersoorten en hun krengen
• Groengebieden, parkgebieden en groene ruimten
• Bossen
• Jacht
  • Maar niet voor de handel in en het bezit van jachtwapens en de vogelvangst
• Visvangst
• Visteelt
• Landbouwhydraulica en de onbevaarbare waterlopen (met inbegrip van hun bermen)
• Ontwatering
• Polders en wateringen

• Huisvesting en de politie van woongelegenheden die gevaar opleveren voor de openbare reinheid en de gezondheid
• Specifieke regels betreffende de huur van voor bewoning bestemde goederen
  • Bv.: Regels rond huurwaarborg, minimale eisen waaraan een huurwoning moet voldoen, hoe je een huurder uit je huis moet zetten...

Affiche appartement te huur
Bron: www.ava.be

• Landbouwbeleid en de zeevisserij
• Tegemoetkoming naar aanleiding van schade veroorzaakt door landbouwrampen
• Specifieke regels betreffende de pacht en de veepacht
  • De federale overheid blijft bevoegd voor alles wat met Voedselveiligheid te maken heeft (grondstoffen, planten en dieren)
  • Evenals voor de maatregelen bij vervroegde uittreding van oudere landbouwers

Landbouw
Bron: Buzzardlawfirm.com

• Het economisch beleid
• Gewestelijke aspecten van het kredietbeleid met inbegrip van de oprichting en het beheer van de openbare kredietinstellingen
• In-, uit- en doorvoer van wapens, munitie, en speciaal voor militair gebruik of voor ordehandhaving dienstig materieel en daaraan verbonden technologie
  • Natuurlijk blijft de federale overheid bevoegd als het gaat om wapens voor haar politie en leger
• Natuurlijke rijkdommen
• Vestigingsvoorwaarden voor beroepen
  • Maar niet voor gezondheidszorgberoepen en tot dienstverlenende intellectuele beroepen
• Specifieke regels betreffende de handelshuur
• Het Participatiefonds, met inbegrip van de inkomenscompensatievergoeding aan zelfstandigen die het slachtoffer zijn van hinder ten gevolge van werken op het openbaar domein
• De federale overheid blijft nog een belangrijke rol spelen op het economisch vlak
• Toerisme

• Distributie en het vervoer van elektriciteit door middel van netten waarvan de nominale spanning gelijk of lager is dan 70.000 volt met inbegrip van de distributienettarieven voor elektriciteit, met uitzondering van de tarieven van de netten die een transmissiefunctie hebben en die uitgebaat worden door dezelfde beheerder als het transmissienet
• Openbare gasdistributie met inbegrip van de nettarieven voor de openbare distributie van gas, met uitzondering van de tarieven van de netwerken die ook een aardgasvervoersfunctie hebben en die worden uitgebaat door dezelfde beheerder als het aardgasvervoersnet
• Aanwending van mijngas en van gas afkomstig van hoogovens
• Netten voor warmtevoorziening op afstand
• Valorisatie van steenbergen
• Nieuwe energiebronnen met uitzondering van deze die verband houden met de kernenergie
• Rationeel energieverbruik
• De federale overheid blijft ook hier voor veel bevoegd

• De samenstelling, organisatie, bevoegdheid en werking van de provinciale en gemeentelijke instellingen en van de bovengemeentelijke besturen
  • Maar niet voor de OCMW's
  • Ook niet voor vele zaken: wie mag stemmen, duurtijd...
  • Bv.: voor politie en brandweer blijft de 'oude' gemeentewet gelden
  • Ook niet voor de pensioenen van het personeel
• Het wijzigen van gemeente- en provinciegrenzen (met uitzondering van enkele gemeentes)
• De samenstelling, organisatie, bevoegdheid en werking van de instellingen van de agglomeraties en federaties van gemeenten
• De kerkfabrieken en de instellingen die belast zijn met het beheer van de temporaliën van de erkende erediensten, met uitzondering van de erkenning van de erediensten en de wedden en pensioenen van de bedienaars der erediensten
• Begraafplaatsen en de lijkbezorging
• De algemene financiering van de gemeenten, de agglomeraties en federaties van gemeenten, de bovengemeentelijke besturen en de provincies
  • Bv.: Het gemeente- en provinciefonds

• Arbeidsbemiddeling (VDAB) (het samenbrengen van werkgevers en werkzoekenden)
• Programma's voor wedertewerkstelling van de niet-werkende werkzoekenden
• Tewerkstelling van personen die het recht op maatschappelijke integratie of het recht op financiële maatschappelijke hulp genieten
• Tewerkstelling van buitenlandse arbeidskrachten
  • Maar niet de regels rond een arbeidskaart
• Beslissings- en uitvoeringsbevoegdheid om de actieve en passieve beschikbaarheid van de werklozen te controleren en het opleggen van sancties dienaangaande
  • De regels blijven federaal, maar de controle en de eventuele sanctie niet
• Het bepalen van de voorwaarden waaronder vrijstellingen van beschikbaarheid voor de arbeidsmarkt voor uitkeringsgerechtigde werklozen met behoud van de uitkeringen in geval van studiehervatting, het volgen van een beroepsopleiding of een stage kunnen worden toegekend en de beslissing om deze vrijstelling al dan niet toe te kennen.
• Doelgroepenbeleid
  • Toekenning van premies aan uitkeringsgerechtigde werklozen die het werk hervatten of die een beroepsopleiding hebben gevolgd
  • Toekenning van premies aan de werkgevers en de leerlingen in het kader van stelsels van alternerend leren
  • Verminderingen van de werkgeversbijdragen voor de sociale zekerheid die vastgesteld worden in functie van de eigen kenmerken van de werknemers
  • Dit wordt wel gedeeld met de federale overheid
• Bevordering van de buurtdiensten en -banen
• Financiële toelagen geven die tot doel hebben de bevordering van de arbeidsmogelijkheden van de oudere werknemers, de kwaliteit van de arbeidsvoorwaarden van de oudere werknemers en de organisatie van de arbeid van oudere werknemers
• Het stelsel waarbij werknemers het recht hebben om op het werk afwezig te zijn met behoud van hun loon voor het volgen van erkende opleidingen
• Plaatselijke werkgelegenheidsagentschappen (PWA)
• Educatief verlof bepalen (hoeveel dagen, voor welke opleidingen, compensatie voor de werkgever)
• Outplacement: de terugbetaling van de outplacementkosten aan de werkgevers, het opleggen van sancties aan de werkgevers bij gebrek aan outplacement
• Voorwaarden volgens dewelke gebruik kan worden gemaakt van uitzendarbeid in het kader van tewerkstellingstrajecten

• Onderhoud, aanleg, vernieuwen van (gewest)(snel)wegen
• Waterwegen
• Havens
• Zeewering en zeedijk
• Loodsdiensten
• Veerdiensten, reddingsdiensten en sleepdiensten op zee
• Luchthavens (met uitzondering van Brussels Airport in Zaventem)
• Gemeenschappelijk stads- en streekvervoer, met inbegrip van de bijzondere vormen van geregeld vervoer, het taxivervoer en het verhuren van auto's met chauffeur
• Regels van controle over het verkeer op waterwegen, met uitsluiting van de regelgeving inzake het vervoer van dierlijke stoffen die een gevaar vormen voor de bevolking, het vervoer van radioactieve stoffen en het vervoer van ontplofbare stoffen
• Regels met betrekking tot de bemanningsvoorschriften inzake de binnenvaart en de regels inzake de veiligheid van binnenschepen en binnenschepen die ook voor niet-internationale reizen op zee worden gebruikt
• Reglementering inzake het vervoer van gevaarlijke goederen en uitzonderlijk vervoer over de weg, met uitsluiting van de regelgeving inzake nucleair vervoer, het vervoer van explosieven en het vervoer van dierlijke stoffen die een gevaar vormen voor de bevolking
• Bijdragen (beperkt in duur) aan de financiering voor het spoor, onbewaakte overplaatsen...

Aangezien de gewesten bevoegd zijn voor het gewestelijk openbaar vervoer, heeft elk gewest haar vervoersmaatschappij:

Vlaanderen: De Lijn

Wallonië: TEC (Transport en commun)

Brussel: MIVB (Maatschappij voor Intercommunaal Vervoer te Brussel) STIB (Société des transports intercommunaux de Bruxelles)

• Volledige bevoegdheid
• Denk maar aan regels om huisdieren te houden

Relges rond het houden van (huis)dieren
Bron: www.maxpixel.net

• Bepalen van de snelheidsbeperkingen op de openbare wegen, met uitzondering van de autosnelwegen
• Regelgeving inzake het plaatsen en de technische eisen, evenals de controle op de verkeerstekens, met uitzondering van de verkeerstekens met betrekking tot douanestroken, aan overwegen en kruisingen met spoorwegen en op de militaire wegen;
• Regelgeving inzake maximaal toegelaten massa en massa's over de assen van de voertuigen die gebruik maken van de openbare wegen, evenals de ladingzekering en de afmetingen en de signalisatie van de lading
• Toezicht op de naleving van de technische federale voorschriften voor voertuigen met het oog op hun inverkeerstelling en de technische keuring van voertuigen die op de weg rijden in toepassing van de federale normen, met dien verstande dat de natuurlijke en rechtspersonen gevestigd in een gewest vrij zijn om hun voertuig te laten controleren in een centrum voor technische keuring dat in een ander gewest is gelegen
• Homologatie van radars en andere instrumenten die gelinkt zijn met de gewestelijke bevoegdheden
• Reglementering inzake de scholing en examens betreffende de kennis en de vaardigheid die nodig zijn voor het besturen van voertuigen van elke categorie, met inbegrip van de organisatie en erkenningsvoorwaarden van rijscholen en examencentra en met inbegrip van het toezicht op de rijgeschiktheid van de bestuurders en de kandidaat-bestuurders die lijden aan een vermindering van hun functionele vaardigheden
• Bevordering, de sensibilisering en de informatie inzake verkeersveiligheid

Enkel het wetenschappelijk onderzoek voor de materies waarvoor het gewest bevoegd is.

Enkel ontwikkelingssamenwerking indien het gaat over materies waarvoor het gewest bevoegd is.

De wet stelt expliciet dat in vele gevallen de regeringen van ons land goed met elkaar moeten overleggen:

• Bijvoorbeeld over waterlopen, bossen, etc. die op meerdere gewesten liggen
• Opening en sluiting jachtseizoen...
• Over het energiebeleid
• Standpunten om België te vertegenwoordigen in de EU
• Het opstellen van productnormen (bevoegdheid federaal, maar de wet zegt dat men moet overleggen met de deelregeringen)

• Belastingvermindering eigen woning
• Onroerende voorheffing
• Belastingvermindering Dienstencheques
• Belastingvermindering renovaties, duurzame investeringen
• Belastingen rond de auto (inverkeerstellingbelasting, jaarlijkse autobelasting...)
• Het gewest kan de belastingschijven van de inkomstenbelasting (licht) aanpassen (zowel als belastingvermindering als vermeerdering)

De gewesten en gemeenschappen zijn het gevolg van verschillende staatshervormingen. De oorzaak waren verschillende politieke meningsverschillen tussen Vlamingen en Walen. Zo waren er verschillende visies over cultuur (onderwijs in het Nederlands) en economie (vroeger was Vlaanderen het arme deel).

Daarom wilde in de eerste plaats Wallonië meer economische onafhankelijkheid. Ook Vlamingen hadden een eis, zij wilden meer culturele onafhankelijkheid (Nederlands werd in België pas een officiële taal in 1898), hoger onderwijs was in het Frans... Na zes staatshervormingen zijn de gewesten en gemeenschappen zoals we ze vandaag kennen, klaar.

Merk op dat de organen voor het Vlaams Gewest, dezelfde zijn voor de Vlaamse Gemeenschap. Zij vallen immers samen, er is maar één Vlaamse regering en maar één Vlaams parlement.

Ook het Waals Gewest kan volgens de grondwet bevoegdheden overdragen aan de Duitstalige Gemeenschap. Zo kan de Duitstalige Gemeenschap dus enkele gewestbevoegdheden uitoefenen. Een voorbeeld hiervan is werkgelegenheid. Er zouden slechts 3 gewestinstellingen mogen zijn die zich hiermee bezighouden (Vlaams, Waals en Brussels Gewest), toch heeft ook de Duitstalige Gemeenschap haar eigen instelling:

Vlaanderen: VDAB (Vlaamse Dienst voor Arbeidsbemiddeling en Beroepsopleiding)	Wallonië: Le Forem (L'Office wallon de la formation professionnelle et de l'emploi)
Brussel: Actiris (samentrekking Actief en Iris)	Duitstalige Gemeenschap: ADG (Arbeitsamt der Deutschsprachigen Gemeinschaft)

Het doorgeven van bevoegdheden tussen de gewesten en gemeenschappen wordt met een moeilijk woord de asymmetrische structuur van België genoemd.

Door decreten te stemmen heeft ook de Federatie Wallonië-Brussel bevoegdheden aan het Waals Parlement gegeven. Dit maakt dat de situatie in Wallonië soms nog complexer wordt ervaren.

Voorbeelden van zaken die ook door het Waals Gewest behandeld worden, terwijl dit eigenlijk gemeenschapsbevoegdheden zijn:

• Welzijn
• Delen van het onderwijs
• Gezondheidszorg, Welzijn