| Dossier: Confederalisme |

Het begin: terug in de tijd

Artikel 1 van onze grondwet is duidelijk "België is een federale Staat, samengesteld uit de gemeenschappen en de gewesten". Maar wat houdt dit in? Wat zijn de gevolgen? Om te weten waarom sommige partijen vandaag naar het confederalisme willen gaan, moeten we eerst kijken van waar we komen; het federalisme.

Natuurlijk is er niet altijd zo iets geweest, als een federaal België. Vroeger lag de macht bij een cenraal gezag, een regering voor het hele land had quasi alles te zeggen. Beslissingen werden in Brussel gemaakt en moesten overal uitgevoerd worden. Frankrijk wordt vandaag ook nog zeer centralistisch bestuurd. Toch was een sterk centraal gezag in België niet langer houdbaar.

Na de onafhankelijkheid van België in 1830 was het gezag zeer unitair. Hoewel volgens de wet het taalgebruik vrij was in België, werd eigenlijk alles in het Frans is gedaan. De Walen interpreteerden de taalvrijheid als dat er mocht gekozen worden in welke taal ons land bestuurd werd, dat werd volgens hen dus het Frans. Het duurde tot 1898 eer het Nederlands een officiële taal werd. Voor deze tijd was onderwijs, justitie, de administratie van de overheid in het Frans. Wie iets wilde betekenen in het oude België had niets aan het Nederlands, maar moest Frans spreken.

Aan het einde van de 19de eeuw wordt het onderscheid tussen de twee groepen duidelijker. Vlaanderen blijft een zeer katholieke, voornamelijk landbouwgemeenschap, terwijl Wallonië industrialiseert. Het Franse deel is dus welvarender dan het agrarische Vlaanderen. De werkloosheid aan de Nederlandstalige kant is hoger dan aan Franstalige kant. Vele Vlamingen verhuizen daarom naar het zuiden om werk te vinden. Toch passen zij zich aan het Franstalige karakter aan (een overblijfsel zijn de vele Nederlandstalige familienamen in Wallonië). Dat deze personen zich wel aanpasten en de Franstalige inwijkelingen in Vlaanderen vandaag niet, is voor veel Vlamingen een doorn in het oog.

Walen willen eigenlijk af van het arme Vlaanderen, het kost hen alleen maar geld, terwijl de Vlamingen het beu zijn dat de Walen hun cultuur opdringen. Overal waar zij komen, verdringen ze het Nederlands ten voordelen van het Frans. Na de onafhankelijk in 1830 wordt Brussel een Franstalige stad, onderwijs, justitie, allemaal in het Frans... Zelfs het Belgisch volklied had geen officiële Nederlandstalige versie... (tot in 1938). In 1968 zijn de Leuvenaars het beu dat ook de Franstaligen in de stad hun eigen Franstalige universiteit hebben. De stad verfranst, winkeliers spreken er Frans... Walen dromen van een 'Groot-Brussel' dat tot Leuven reikt! Onder het motto 'Walen buiten!' wordt de Franstalige universiteit in Leuven opgedoekt en verhuist naar een nieuwe stad Louvain-la-Neuve in Waals-Brabant.

Al deze ergernissen zorgen voor grote staatshervormingen in 1970-1993. Uiteindelijk krijgt elke groep wat ze wil. De Walen krijgen hun economische autonomie (de gewesten) en de Vlamingen krijgen hun culturele autonomie (de gemeenschappen). Ze zijn nu zelf bevoegd voor onderwijs. In 1993 wordt België een federaal land met gewesten en gemeenschappen. De rust lijkt teruggekeerd of niet?

Volgende stap: confederalisme?

Ook vandaag zijn er nog tegenstellingen tussen het noorden en het zuiden. Vlaanderen is vandaag welvarender dan Wallonië, de werkloosheid, ziekteverzuim... is hoger aan Waalse kant. Waar Vlaanderen volop meedraait in de diensten- en kennismaatschappij, heeft Wallonië geen vervanger kunnen vinden voor de industrie (staalindustrie, mijnen).

Op cultureel vlak loopt er ook nog het een en ander mis. Zo kunnen Franstaligen uit bijvoorbeeld Halle nog steeds stemmen op Brusselse, Franstalige kopstukken, de kieskring Brussel-Halle-Vilvoorde (BHV) is immers nog niet gesplitst. Daarbij blijven Vlamingen schrik hebben dat Walen hoe langer hoe meer land van Vlamingen innemen. Door te komen wonen in Vlaanderen, te werken in Brussel zonder het Nederlands te leren en vervolgens eisen dat alles ook in het Frans gebeurt. Enkele 'Vlaamse' gemeenten zijn vandaag de dag al helemaal verfranst (Kraainem, Linkebeek).

Ondanks het feit dat ons land federaal is, heeft het toch nog een centraal gezag. België int immers het geld (vennootschapsbelasting, personenbelasting, btw, roerende voorheffing...) en geeft dit aan de deelstaten. Deelstaten kunnen dus beslissen wat ze willen, ze blijven geld krijgen van het federale niveau. Zo kunnen de gewesten ambtenaren aannemen, terwijl de pensioenlast later toch voor de federale overheid is... Zo vinden, vooral Vlamingen, dat de gewesten te weinig voelen van hun eigen beslissingen.

Volgens velen is er dus een verdere ontmanteling van de federale staat nodig. Een confederatie is eigenlijk een verbond tussen twee of meer onafhankelijke staten. Alles doen ze apart, behalve de delen waarvoor ze overeenkomsten afsluiten. Een echte confederatie zal ons land dus niet meteen worden, want dan zouden de deelstaten eerst echt onafhankelijk moeten worden. Waar in een federatie de politieke structuur nog geregeld wordt door een grondwet, waar de hele federatie moet achterstaan en waar de hele federatie ze eventueel moet wijzigen, is er in een confederatie alleen een overeenkomst. Deze overeenkomst, het verdrag, kan dus steeds door beide partijen opgezegd worden.

Vandaag is Zwitserland een confederatie. Toch is dit feitelijk een federaal land, want de deelstaten zijn niet onafhankelijk. De deelgebieden hebben wel een zeer vergaande autonomie (grondwet, parlement, innen belastingen...).

Houding van de verschillende partijen

Hoewel 'confederalisme' plots het toverwoord van de vervroegde federale verkiezingen van 2010 lijkt, opperde CD&V dit idee al in 2008. Ook Open Vld sloot zich hierbij aan. De grote winnaar van de verkiezingen van 2010, n-va, is in feite voorstander van een onafhankelijk Vlaanderen, binnen Europa. Een confederatie kan een tussenstap betekenen naar die onafhankelijkheid.

De Franstalige partijen hebben zich niet echt uitgesproken over een confederatie. Naar aanleiding van de verkiezingen, hielden zij eerder een pleidooi voor een verenigd België. Andere thema's vonden zij trouwens belangrijker dan de staatshervorming (werk, sociale zekerheid).

Het lijkt erop dat niemand echt wil vertellen wat de inhoud wordt van een confederaal België. Wat doet het 'federale' niveau nog? Wat gaat naar de deelstaten? Is het mogelijk dat bepaalde bevoegdheden weer naar België gaan? Toch lijkt het erop dat het Belgisch confederalisme eerder een vergaand federalisme zal worden (naar voorbeeld van Zwitserland). Waar de deelstaten echt een vorm gaan krijgen, Brussel en het Duitstalig deel worden misschien wel officiële deelstaten en waar ook zij inkomsten gaan kunnen innen. Sociale zekerheid zal waarschijnlijk op het Belgische niveau blijven.

Update pagina: 5 juli 2010

Menu